کد مطلب:26672 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا كارهاي نيك افراد غير مسلمان مقبول است ؟ اگر آري , پس چه فرقي مي كند كه انسان مسلمان باشد يا نباشد؟ اگر مقبول نيست , چه فرقي مي كند انسان شيعه باشد يا نباشد؟

از نظر قرآن كريم , شخصيت واقعي انسان , روح او است . روح انسان با هر عمل اختياري , از قوه به سوي فعليت گام بر مي دارد و اثر و خاصيتي متناسب با اراده و هدف و مقصد خود كسب مي كند. اين آثار و ملكات جزء شخصيت انسان مي شود و انسان را به عالمي متناسب از عوالم وجود مي برد.

حُسن و قبح فعلي يا خوبي و بدي اعمال از نظر بُعد اوّل بستگي به اثر خارجي عمل دارد, و حسن و قبح فاعلي ياخوبي و بد از نظر بُعد دوم , بستگي به كيفيت صدور آن از فاعل دارد. در حساب اوّل قضاوت ما دربارهء يك عمل ازلحاظ نتيجهء خارجي و اجتماعي آن است و در حساب دوم قضاوت ما از نظر تأثير داخلي و رواني عمل در شخص فاعل است . در حُسن فعلي كار مفيد و نافع براي خَلق خدا است . در اين مورد تفاوتي نمي كند هدف انسان عالي والهي باشد يا اين كه هدفش رياكاري و تظاهر باشد. قضاوت تاريخ در مورد اعمال مردم هميشه از بُعد حُسن فعلي است و هرگز با نيت اشخاص كاري ندارد.(1)

اما در نظر به اثر اجتماعي و خارجي فعل نيست . در اين حساب , نظر به نوع ارتباط عمل با فاعل است و مفيد بودن عمل كافي نيست براي اين كه عمل , خير محسوب گردد. در اين جا حساب اين است كه فاعل باچه نيت و چه منظور و هدفي و براي وصول به چه مقصدي اقدام كرده است . اگر فاعل , داراي نيست و هدف خيرباشد و كار خير را با انگيزهء خير انجام داده باشد, كارش خير است ; يعني حُسن فاعلي دارد و علمش دو بُعدي است ,ولي اگر عمل را با انگيزهء ريا يا جلب منفعت مادي انجام داده باشد, كارش يك بُعدي است . به تعبير ديگر فاعل به اجتماع خدمت كرده و آن را بالا برده است , ولي به خودش خدمت نكرده است , بلكه احياناً خيانت كرده است .روحش به جاي اين كه با اين عمل , تعالي يابد و بالا رود, تنزل يافته و سقوط كرده است . البته مقصود اين نيست كه حساب حُسن فاعلي از حُين فعلي به كلي جدا است و انسان از نظر نظام روحي و تكامل معنوي نبايد كاري به كارهاي مفيد اجتماعي داشته بشاد, بلكه مقصود اين است كه كار مفيد اجتماعي آن گاه از نظر روحي و تكامل معنوي مفيد است كه روح با انجام آن عمل , سير و سفر معنوي كرده باشد و از منزل خودخواهي و هواپرستي , خارج وقدم به منزل اخلاص و صفا گذاشته باشد.(2)

حُسن فعلي براي پاداش اُخروي عمل كافي نيست . حسن فاعلي هم لازم است . حسن فعلي به منزلهء تن و حسن فاعلي به منزلهء روح و حيات است و ايمان به خدا و روز رستاخيز, شرط اساسي و لازم حسن فاعلي است .

همهء غير مسلمانان از نظر مأجور بودن در قبال اعمال خير يكسان نيستند. ميان غير مسلماني كه به خدا و قيامت معتقد نيست و غير مسلماني كه به خدا و قيامت معتقد نيست و غير مسلماني كه به خدا و قيامت معتقد است , ولي ازموهبت ايمان به نبوت محروم است , تفاوت عظيمي است . براي دستهء اول امكان انجام يك عمل مقبول نزد اللّه نيست , ولي براي دستهء دوم هست . اين دسته ممكن است با شرايطي به بهشت بروند, ولي براي دستهء اول ممكن نيست . به نظر مي رسد فلسفهء اين كه اسلام ميان مشركان و اهل كتاب در همزيستي تفاوت قايل است و مشرك راتحمل نمي كند, ولي اهل كتاب را تحمل مي كند; نيز مشرك را مجبور به ترك عقيده مي كند, ولي اهل كتاب را مجبوربه ترك عقيده نمي كند, همين است كه مشرك يا منكر خدا, به واسطهء شرك و انكار, باب نجات را براي ابد بر روي خود بسته است .(3) به طور قطعي شيعه به جهت پيوندي كه با امامت دارد, هر عمل خيري كه انجام دهد, در ظرف صعود الي اللّه قرار مي گيرد و غير شيعه از اين مزيت برخوردار نيست . غير شيعه اگر از روي عناد و لجاجت مخالف امامت باشد, اعمال خيرش مورد قبول قرار نمي گيرد. اما در هر حال عمل خيري كه افراد غير مسلمانِ معتقد به ديگراديان الهي يا غير معتقد به ديگر اديان الهي انجام مي دهند, موجب تخفيف عذاب و احياناً رفع عذاب خواهد بود.عمل خيري كه مسلمان شيعه انجام مي دهد, به جهت پيوند محكمي كه با ولايت و امامت دارد, در ظرف صعود قرارمي گيرد و اين عمل هم حسن فعلي دارد و هم حسن فاعلي .

(پـاورقي 1.استاد شهيد مرتضي مطهري , عدل الهي , ص 322و 323 با تلخيص .

(پـاورقي 2.همان , ص 324

(پـاورقي 3.استاد شهيد مرتضي مطهري , همان , ص 342